Halloween, w powszechnej opinii uchodzące za amerykańskie święto, staje się coraz popularniejsze na świecie, wraz z rosnącym wpływem amerykańskiej kultury. Jakie korzenie ma to święto? Jaka historia się za nim kryje? Na czym polegają jego obchody? Z jakimi obrzędami było i jest związane? Na te pytania postaramy się poszukać odpowiedzi, a także pokazać… polską wersję tego święta.
Skąd się wzięło Halloween? Historia święta
Kojarzące się dziś głównie z dobrą zabawą Halloween jest najprawdopodobniej staroceltyckim świętem Samhain, którego obchody sięgają V wieku p.n.e. Według ich wierzeń to właśnie w ostatnich dniach października demony i duchy zmarłych nawiedzały ziemię częściej niż zazwyczaj – między innymi wynikało to z faktu, że bóg śmierci Samhain miał wysyłać wtedy na ziemię dusze zmarłych, by odpokutowały swoje występki. By odstraszać złe duchy, palono wówczas liczne ogniska, przebierano się w dziwaczne stroje, a druidzi przebierali się na czarno. Symbolem święta stały się również duże rzepy, na których robiono nacięcia, by upodobnić je do demonów.
Wraz z chrystianizacją regionów zamieszkiwanych przez Celtów i przeniesieniem święta Wszystkich Świętych na 1 listopada zwyczaj ten zniknął praktycznie na terytorium całej Europy. Jedynym wyjątkiem były tereny Irlandii, gdzie zachowały się równomiernie z katolickimi świętami. Późniejsza historia Irlandczyków, w tym ogromny eksodus z tych terenów do Stanów Zjednoczonych w latach 40. XIX wieku spowodował popularyzację tego święta za Oceanem, skąd z powrotem przywędrowało ono do Europy Zachodniej w drugiej połowie XX. wieku.
Nazwa Halloween pochodzi najprawdopodobniej od angielskiego skrótu „All Hallows’ Eve”, oznaczającego wigilię Wszystkich Świętych. Po raz pierwszy w formie pisanej pojawiła się ona w XVIII stuleciu.
Na czym polegają obchody Halloween?
Jednym z najważniejszych elementów Halloween jest tzw. „trick or treat”, czyli „cukierek lub psikus”. Polega on na tym, że przebrane za stwory dzieci odwiedzają domy swoich sąsiadów, domagając się cukierka, a jeśli ktoś odmówi, to naraża się na otrzymanie psikusa. Wywodzi się on z celtyckiego przesądu, polegającego na próbach obłaskawienie złych duchów słodyczami.
Innym nieodłącznym elementem Halloween jest Jack-o’-lantern, czyli popularna lampa wykonana z dyni, w której umieszczona jest świeczka, lub inne źródło światła. Bardzo często można je zobaczyć w okresie Halloween, których są de facto symbolem. Ich historia pochodzi od celtyckiego zwyczaju układania wydrążonych rzep lub brukwi, mających odstraszyć złe duchy, jak i symbolizujących uwięzione w czyśćcu dusze. Z czasem na ich miejscu pojawiły się dynie.
Inne popularne zwyczaje to Apple bobbing, przeskakiwanie przez świeczki, wróżenie ze spodków, wrzucanie orzechów do ogniska i powszechne przebieranie się za potwory.
Dziady, czyli słowiańska odpowiedź na Halloween
Halloween nie jest jedynie celtycką tradycją – podobne zwyczaje obecne były m.in. na terenach Słowiańskich, jako „Dziady”. W ich ramach goszczono przybywające „na świat” dusze i pomagano im osiągnąć spokój w zaświatach. I choć dzisiaj nie obchodzi się tego święta, to jego pozostałości możemy odnaleźć, chociażby w zwyczaju palenia zniczów. Tzw. rodzimowiercy nadal kultywują Dziady pod nazwą Święto Przodków.