Nordyckie runy – jaka jest ich historia i znaczenie? To jedne z najpopularniejszych symboli magicznych, więc zapoznajmy się bliżej z ich historią, rodzajami i znaczeniem.
Historia nordyckich run
Według wierzeń nordyckich, runy były darowane ludziom przez Wielkiego Boga – Odyna, jednak badacze rozważają również kwestię ich korzeni w alfabecie Etrusków. Najstarsze odkryte runy pochodzą prawdopodobnie z drugiej połowy II wieku, jednak istnieje duże prawdopodobieństwo, że korzystano z nich już wiele lat wcześniej.
Pismo nordyckie odkrywane było na wielu przedmiotach, do których należały m.in. miecze oraz groty, a także grzebienie. Bardzo często runy pojawiały się także na tabliczkach, bądź zwykłych głazach. Najstarszym znalezionym w Polsce obiektem posiadającym pismo runiczne nordyckie jest grot włóczni, którego pochodzenie datowane jest na okres III wieku.
Wiadome jest, że skandynawskie (choć nie tylko) plemiona, które używały pisma runicznego, posługiwały się językiem germańskim. Początkowo alfabet runiczny składał się z 24 run, a zapisy – mimo, iż były krótkie – były też trudne do przetłumaczenia. Na przestrzeni wieków jednak alfabet zaczął się różnicować – finalnie w takich krajach jak Norwegia, Szkocja i Anglia posługiwano się różną ilością symboli.
Pismo nordyckie przestało być używane około 1000 r., gdyż zostało wyparte przez alfabet łaciński. Najdłużej, bo dodatkowe kilka wieków, przetrwało w Norwegii, lecz ostatecznie również i tam zaprzestano jego używania.
Symbole celtyckie – poznaj znaczenie najważniejszych z nich
Runy nordyckie – rodzaje i znaczenie
Wyrażenie „runa” tłumaczone jest jako zagadka, tajemnica, a kształty poszczególnych znaków składają się z pionowych kresek, krzywizn i trójkątów. Pismo nordyckie runiczne dzieli się na trzy rodzaje. Runy starogermańskie, inaczej zwane starszym futharkiem, składały się z 24 znaków i używane był głównie przez ludu północnej Europy między III a IX w.n.e. Około V w. w Anglii ilość run zwiększyła się do 28, a nawet 31 znaków. Alfabet ten był już nazywany runami anglosaskimi. Najmłodszą wersją pisma nordyckiego jest młodszy futhark, którego nazwa pochodzi od od nazw 6 pierwszych run (Fehu, Uruz, Þurisaz, Ansuz, Raido, Kaunan). W tej wersji liczba znaków drastycznie zmniejszyła się do 16 lub 19, zależnie od miejsca, gdzie były używane.
Co do znaczenia run, runolodzy dzielą się na dwie grupy. Jedni wierzą w znaczenie magiczno-mistyczne pisma nordyckiego, a drudzy traktują je jako narzędzie do transkrypcji. Prawda może leżeć pośrodku. Na przestrzeni dziejów odnaleziono runy, których formy przybierały formę modlitw, a nawet proroczych, magicznych zaklęć. Przykładem tego jest kamień Bjorketop, gdzie wyryto wiele symboli, a znaczenie ich formuły nakierowywało właśnie na inkantację.
Najbardziej znane runy o znaczeniu magicznym to:
- Runa Fehu (również w wersji posrebrzanej)
- Runa Algiz (również w wersji posrebrzanej)
Runy mogą znajdować się również na pierścieniach runicznych.
Kamienie były najczęściej wybierane jako miejsca takich zapisów. Były zdobione, a ich lokalizacje wskazywały, że były one często odwiedzane przez ludzi. Mogły więc oznaczać miejsca, gdzie odbywały się wiece, gościńce czy też powstawały kościoły. Zastosowanie run widoczne było jednak najbardziej powszechne w przypadku krótkich, pospolitych znaczeniowo napisach, grawerowanych na kamieniach oraz innych twardych powierzchniach.
Kamienie służyły również do tworzenia symboli pamięci, a mianowicie ludzie wykuwali na nich napisany mające uczcić innych. Nierzadko także pismo runiczne zostawało wykorzystane do pozostawienia przechodzącym ludziom zagadek, które miały zapewnić im rozrywkę.
Podsumowując, pismo runiczne nordyckie wielokrotnie ewoluowało, a wykorzystywane było powszechnie w celach rozrywki, składania czci oraz pozostawienia informacji. Pozostawiane były w wielu formach, z których wiele przetrwało do dziś, stanowiąc pamiątkę po przodkach, a także inspirację dla wielu ludzi.